Lễ nhớ buộc

I. Ghi nhận lịch sử – phụng vụ

Lòng sùng kính thánh nữ Lucia, tử đạo tại Syracusa (Sicilia), đã được chứng thực từ thế kỷ IV, và lễ nhớ ngài được ghi trong sách Tử đạo của thánh Hiêrônimô là vào ngày 13 tháng 12. Khoảng giữa thế kỷ VI, người ta vẽ hình thánh nữ trong cuộc rước các trinh nữ ở nhà thờ Saint-Apollinaire-le-Neuf ở Ravenne, và một bia chí được tìm thấy ở Syracusa trong hang toại đạo thánh Lucia có nguồn gốc từ thế kỷ V cho thấy hàng chữ “ngày lễ kính Bà Lucia”. Được tôn kính ở Rôma từ thế kỷ VI, tên của thánh Lucia được ghi vào lễ qui Rôma cùng với tên của các thánh Agata, A-nê và Cécilia.

Lòng sùng kính thánh Lucia được phổ biến khắp phương Tây và lan rộng tới cả các vùng Bắc Âu, tại đây lễ ngài được cử hành vào ngày đông chí, như muốn nói lên ánh sáng mặt trời ngài đem đến giữa đêm dài của các nước vùng Bắc Âu. Thực ra, tên Lucia bắt nguồn từ tiếng la tinh lux, có nghĩa là ánh sáng.

Chắc là thánh Lucia chịu tử đạo ở Syracusa, thành phố quê hương của ngài, vào khoảng năm 304, trong cuộc bách đạo của hoàng đế Diocletian (†305). Nhưng những câu chuyện nổi tiếng về cuộc tử đạo của ngài (thế kỷ V hay VI) đều mang dáng dấp những truyền thuyết. Sau đây là một vài chi tiết:

Ngài thuộc dòng họ quí tộc ở Syracusa, đã hứa hôn, nhưng Lucia tỏ lộ ước muốn hiến mình hoàn toàn cho Thiên Chúa và đòi phần thừa kế di sản của mình để phân phát cho người nghèo. Người được hứa hôn với ngài tức giận đã tố cáo ngài với quan tổng trấn Syracusa là Paschasius, ông này kết án tống ngài vào chuồng sư tử. Nhưng khi người ta muốn lôi ngài tới đó, ngài chống trả quyết liệt: người ta nhổ răng, xẻo ngực ngài; người ta gọi các thày pháp tới, đưa những con bò tới… nhưng không gì có thể khuất phục nổi ngài. Theo một câu truyện, Lucia còn tự móc mắt mình gửi cho người hứa hôn, nhưng Đức Mẹ đã làm cho mọc ra hai con mắt đẹp hơn gấp bội. Sau cùng, người ta lấy gươm đâm vào cổ ngài, nhưng trước khi chết, ngài còn có thể rước Mình Thánh Chúa.

Di hài của ngài lúc đầu được tôn kính ở Syracusa, sau được dời về Constantinople rồi về Venise. Ở Napôli, người ta sùng kính cặp mắt ngài.

Các tranh ảnh vẽ cuộc tử nạn của ngài rất phong phú: Lucia đứng trước Paschasius, hay bưng chiếc đĩa để cặp mắt của ngài hay cầm cặp mắt ngài trong các ngón tay. Ngoài rất nhiều tranh ảnh khác, có các bức hoạ của Di Niccolo (New York), Zurbaran (Chartres), Furini (Rôma), Luini (Milan), Lotto (Jesi), Tiepolo (Venise), Caravage (Syracusa).

II. Thông điệp và tính thời sự

Trong Lời Nguyện thánh lễ, chúng ta xin Chúa “đốt cháy lòng sốt mến của chúng ta nhờ lời chuyển cầu của thánh Lucia”  khi chúng ta kính nhớ cuộc tử đạo của ngài. Cuộc tử nạn của trinh nữ thành Syracusa đã nuôi dưỡng sâu xa lòng đạo đức của các Kitô hữu qua nhiều thế kỷ. Đứng trước toà án, thánh Lucia tuyên bố: “Bây giờ tôi không còn gì để hi sinh, tôi dâng hiến bản thân tôi làm của lễ sống cho Thiên Chúa tối cao… Thánh Tông đồ đã nói: “Những ai sống trong sạch và đạo đức thì là đền thờ của Thiên Chúa, và Chúa Thánh Thần cư ngụ trong họ.” Thân xác chỉ bị ô uế nếu tâm hồn chiều theo… Nếu ông bắt tôi vi phạm ngược với ý tôi, thì sự trinh khiết của tôi sẽ mang lại cho tôi triều thiên đáng giá gấp hai.” Thánh Thomas Aquinô trích lại những lời sau cùng này và nói: “Không phải ngài nhận được hai hào quang của sự trinh khiết, nhưng ngài sẽ nhận được hai phần thưởng: một do sự trinh khiết mà ngài đã giữ được, và một do sự sỉ nhục mà ngài đã chịu.” (Summa theologiae, Suppl., q. 96, a. 5, ad 4).

Điệp ca của kinh Benedictus nhấn mạnh sự hiến mình hoàn toàn của thánh Lucia: “. . . Tôi hiến mình hoàn toàn cho Người.”  Và điệp ca của kinh Magnificat cũng như bài đọc I thánh lễ làm nổi bật hình ảnh “vị hôn thê của Đức Kitô”: “Hỡi vị hôn thê của Đức Kitô, nàng giữ gìn được sự sống mình bằng sự kiên trì…  “ (điệp ca). “Tôi đã dẫn anh chị em tới gặp Tân Lang duy nhất: anh chị em là vị hôn thê trinh trong và thánh thiện mà tôi đã giới thiệu với Đức Kitô” (2 Cr 11, 2). Hình ảnh Tân Lang cũng được lặp lại trong Tin Mừng thánh lễ: Kìa Tân Lang đã tới! Hãy ra đón Người.

Bài đọc Giờ Kinh Sách trích từ Khảo luận của thánh Ambroise về sự trinh khiết, ca ngợi nhân đức Kitô giáo này, nhờ đó mà “vẻ kiều diễm của thân xác được chiếu sáng bởi ánh rực rỡ của tâm hồn.” Nhưng nếu sự trinh khiết là nguồn ánh sáng, thì trên hết nó là ước muốn nồng cháy được gặp Tân Lang: “Hãy suy gẫm không ngừng về Đức Kitô và mong chờ Người đến trong mọi lúc… Vì thế hãy ôm ấp Đấng mà bạn đã tìm kiếm; hãy đến gần Người và bạn sẽ nhận được ánh sáng.” Và làm thế nào để giữ được Người? “Người chỉ được trói buộc bằng các sợi dây tình yêu, bằng tình cảm của linh hồn.”

Lễ thánh nữ Lucia luôn rơi vào mùa Vọng, nên thích hợp tuyệt vời với phụng vụ của mùa này: “Con mở lòng con ra, lạy Chúa, để nghe lời ánh sáng của Ngài”(Xướng đáp của Kinh Sách). Tâm hồn và thân xác con kêu vang lên tới Thiên Chúa hằng sống (Tv 83, trong thánh lễ).

Enzo Lodi